śivaḥ || PS_5.46 ||
- atra śiva ityetadapi bhagavato nāma // PSBh_5.46:1
- śivaḥ kasmāt // PSBh_5.46:2
- paripūrṇaparitṛptatvācchivaḥ // PSBh_5.46:3
- tasmāt sadāśivopadeśān nityo duḥkhāntaḥ // PSBh_5.46:4
- kāraṇādhikāranivṛttiḥ // PSBh_5.46:5
- tadarthaṃ nityo duḥkhānta iti siddham // PSBh_5.46:6
- evamete pañca padārthāḥ kāryakāraṇayogavidhiduḥkhāntāḥ samāsavistaravibhāgaviśeṣopasaṃhāranigamanataś ca vyākhyātāḥ // PSBh_5.46:7
- uktaṃ hi // PSBh_5.46:8
- ādau yad bhavati samāsoktaṃ madhye tasya vistarataś ca vibhāgataś copanayanigamanena satāmapyeṣa niścayaḥ // PSBh_5.46:9
- iti // PSBh_5.46:10
- atra tāvat patiriti kāraṇapadārthasyopadeśaḥ samāsena // PSBh_5.46:11
- vistarastu vāmo devo jyeṣṭho rudraḥ kāmaḥ śaṃkaraḥ kālaḥ kalavikaraṇo balavikaraṇo’ghoro ghorataraḥ sarvaḥ śarva tatpuruṣo mahādeva oṃkāra ṛṣir vipro mahānīśa īśāna īśvaro ’dhipatirbrahmā śiva ityevamādyo vistaraḥ // PSBh_5.46:12
- vibhāgo’pi anyat patitvam anyad ajātatvam anyad bhavodbhavatvamityādyo vibhāgaḥ // PSBh_5.46:13
- viśeṣaḥ anyeṣāṃ pradhānādīni asmākaṃ tadvyatirikto bhagavānīśvaraḥ // PSBh_5.46:14
- kāraṇādhikāre yasmādāha īśvaraḥ sarvabhūtānāmiti // PSBh_5.46:15
- eṣa upasaṃhāraḥ sārvakāmika ityācakṣate // PSBh_5.46:16
- nigamanam īśa īśāna īśvaro’dhipatirbrahmā śiva iti // PSBh_5.46:17
- tathā paśuriti kāryapadārthasyoddeśaḥ // PSBh_5.46:18
- tasya vistaro vidyā kalā paśavaḥ // PSBh_5.46:19
- utpādyā anugrāhyās tirobhāvyakālpyavikāryam aspadasya bodhyadhiṣṭheyatve cetyevam ādyaḥ sūtravidyādharmārthakāmair bhedair duḥkhāntaḥ vidyā // PSBh_5.46:20
- kalā dvividhāḥ // PSBh_5.46:21
- kāryākhyāḥ karaṇākhyāś ca // PSBh_5.46:22
- tatra kāryākhyāḥ pṛthivyādyāḥ // PSBh_5.46:23
- karaṇākhyā buddhyādyāḥ // PSBh_5.46:24
- paśavaś ca trividhāḥ // PSBh_5.46:25
- devā manuṣyās tiryañcaḥ // PSBh_5.46:26
- tatra devā aṣṭavidhā brahmādyāḥ // PSBh_5.46:27
- mānuṣyaṃ cānekavidhaṃ brāhmaṇādyam // PSBh_5.46:28
- tiryagyoni ca pañcavidhaṃ paśumṛgādyam // PSBh_5.46:29
- paśavaḥ sāñjanā nirañjanāś ca // PSBh_5.46:30
- evamādyo vistaraḥ // PSBh_5.46:31
- vibhāgo’pi anyā vidyā anyāḥ kalāḥ anye ca paśava ityevamādyo vibhāgaḥ // PSBh_5.46:32
- viśeṣaḥ anyeṣāṃ pradhānādīni kāraṇāni tānīha śāstre kāryatvena vyākhyātāni // PSBh_5.46:33
- tatra pradhānaṃ kāraṇam anyeṣāṃ tadiha śāstre paśyanāt pāśakatvāt kāryatvena vyākhyātam // PSBh_5.46:34
- tathā puruṣaḥ kāraṇamanyatra iha śāstre paśutvāt kāryatvena vyākhyātaḥ // PSBh_5.46:35
- tathā karmamadhyatvāt kālaḥ svabhāvaḥ upasaṃhāravat // PSBh_5.46:36
- bhūtāni vikāryatvāt kāryatvena vyākhyātāni // PSBh_5.46:37
- ityeṣa viśeṣaḥ // PSBh_5.46:38
- upasaṃhāraḥ sārvakāmika ityarthaḥ // PSBh_5.46:39
- nigamanaṃ vidyākalābhūtāni brahmeti // PSBh_5.46:40
- tathā yogamiti yogapadārthasyoddeśaḥ // PSBh_5.46:41
- tasyaivaṃ carataḥ yogaḥ pravartate ubhayathā yaṣṭavyaḥ atyāgatiṃ gamayate nānyabhaktistu śaṃkare evaṃ devanityatānityayuktatā adhyayanaṃ dhyānaṃ smaraṇaṃ nityasāyujyamiti vistaraḥ vibhāgaḥ kriyālakṣaṇaṃ kriyoparamalakṣaṇaṃ dūradarśanaśravaṇamananavijñānāni gaṇapatiḥ bhūyiṣṭhaṃ sampravartate siddhaḥ gacched duḥkhānāmantam ityevamādyo vibhāgaḥ // PSBh_5.46:42
- jñānaśaktiḥ kriyāśaktiśca // PSBh_5.46:43
- tatra jñānaśaktiḥ śravaṇādyā // PSBh_5.46:44
- kriyāśaktiḥ manojavitvādyā // PSBh_5.46:45
- ityevamādyo vibhāgaḥ // PSBh_5.46:46
- viśeṣaḥ anyeṣāṃ kaivalyam iha tu viśeṣo vikaraṇamiti // PSBh_5.46:47
- pratikaraṇa iti kaivalyadharmātiśaktir niṣkalam aiśvaryamityeṣa viśeṣaḥ // PSBh_5.46:48
- upasaṃhāraḥ ity ebhir guṇairyukta iti // PSBh_5.46:49
- ato yāvanti vākyaviśeṣāṇi saṃnikṛṣṭaviprakṛṣṭāni nirvacanāni tāni ca sarvanirvacanānīti kṛtvā yuktamuktam // PSBh_5.46:50
- evamatra śrībhagavatkauṇḍinyaviracite śrīmadyogapāśupataśāstrasūtravyākhyāne pañcārthabhāṣye pañcamo’dhyāyaḥ saha brahmaṇā granthato ’rthataśca parisamāpta iti // PSBh_5.46:51
- śubham // PSBh_5.46:52